De dakpannenfabriek in Echt krijgt een nieuwe boost: “En daarmee de gemeente ook.”

De Pannenfabriek in Echt is niet enkel de huls van een oude fabriek. We treffen elkaar in één van de naastgelegen gebouwen, de directeurswoning, die enkele jaren geleden al smaakvol gerestaureerd werd. Een voorproefje van de kwaliteit die we straks ook elders op het historische terrein mogen verwachten. Belangrijke spil in dit verhaal is De Boer Vastgoed, vertegenwoordigd door Chanou de Boer. Haar familiebedrijf kwam met het winnende plan naar voren dat de gemeente Echt-Susteren, vandaag vertegenwoordigd door wethouder Geert Frische, aangreep om de locatie nieuw leven in te blazen. Eveneens aanwezig bij het gesprek zijn twee architecten die het project tot in het diepste detail hebben uitgewerkt de laatste jaren: Harold Janssen van SATIJNplus Architecten en René Vergoossen van ArchiZ Architectenbureau.

Bekend monument

Ooit was Dakpannenfabriek De Valk de grootste van Europa. Til de pannen van een oud huis in Limburg op, en de kans is groot dat je er aan de onderzijde het bekende merk in gegraveerd ziet staan. “Maar nadat de fabriek in 1979 zijn deuren sloot, raakten de panden in verval”, vertelt Geert Frische. “Je moet je voorstellen dat de fabriek heel wat generaties uit Echt en omgeving van werk heeft voorzien, dus het is een alombekend kenmerk van de stad. We wilden het in ere houden, maar door de jaren heen is het helaas niet gelukt om er de juiste bestemming voor te vinden en deze te implementeren. Tot ongeveer zes jaar geleden.”

Want toen kwam De Boer Vastgoed met het gedurfde plan om de fabriek om te toveren tot een foodmarket. Een groot hoofdgebouw vol culinaire beleving, ambachtelijke bedrijven in de foodsector, dienstverlening, maatschappelijke voorzieningen én bovendien tien appartementen en drie grondgebonden woningen. “Bij dit plan worden drie van de historische fabriekshallen bewaard”, legt Chanou de Boer uit. “Daarnaast hebben we hier nog de directeurswoning, hoofdkantoor, opzichterswoning en molenaarswoning en komt er nog een gebouw bij dat refereert aan de voormalige menghal. Vanaf 2014 hebben we hier marktonderzoek gedaan over wat er mogelijk was, maar het bleek een uitdaging om de efficiëntie daarvan te bewijzen. Je kon het moeilijk aan de mensen voorstellen met wat er toen nog stond, maar tegelijkertijd mocht je niet beginnen met restaureren zonder integraal plan vanwege de historische waarde van het pand. Daarom zijn we toen gaan samenzitten met de gemeente om te bespreken wat we hier nog konden doen om het centrum te versterken. Het antwoord bleek een totaalconcept neerzetten, waar we straks bovenregionaal mensen mee aantrekken.”

Stukjes samenbrengen

Een waardige partner die dit avontuur mee wilde aangaan, troffen De Boer en de gemeente Echt-Susteren in Jumbo, die onder andere in Veghel een soortgelijke foodmarket uitbaten. De overeenkomst kwam op het juiste moment. “Echt heeft altijd al een regionale functie gehad als het gaat over retail”, vertelt Geert Frische. “Dat liep heel goed, totdat het internet opkwam en de mensen meer en meer online gingen bestellen. Dat leidde tot leegstand en tot de uitdrukkelijke vraag van ondernemers aan de gemeente om hier iets aan te doen. Op dat moment zie je dat ontwikkelingen zoals deze als puzzelstukjes samenkomen.”

Overgangen

Een grote publiekstrekker moet het worden, niet om het publiek weg te trekken vanuit het oude winkelcentrum, maar juist om verbinding te creëren en elkaar te versterken. Geert Frische: “In de praktijk hebben we dat vormgegeven door in het oude centrum het kernwinkelgebied te verkleinen, meer woningruimte te voorzien en de leegstand te beperken. De gemeente investeert twaalf miljoen euro in de infrastructuur om dit gebied aan te pakken en mooie overgangen te maken tussen oud en nieuw.” Chanou de Boer beaamt dit. “De invulling moest inderdaad wel complementair zijn, dus warenhuizen of kledingwinkels kunnen hier niet landen. Het is een foodconcept pur sang.”

Cultuurhistorische waarde

Meedenken was dus aan de orde voor ontwikkelaar en gemeente, maar ook voor de architecten. Harold Janssen overzag de architectonische planning in samenwerking met René Vergoossen, die al eerder had samengewerkt met De Boer Vastgoed in het kader van historische architectuur. René Vergoossen: “Samen met De Boer heb ik de initiële plannen uitgetekend. Het is een groot project waar veel belanghebbende partijen bij betrokken zijn, daar heeft SATIJNplus Architecten dan weer veel ervaring mee. Zodoende zijn we in partnerschap rond de tekentafel gaan staan.” Dat deze locatie enkele uitdagingen met zich meebrengt, spreekt voor zich. “De pannenfabriek zie je al vanaf de snelweg en ligt op een prominente plek in de stad”, zegt Harold Janssen. “Daarnaast is het complex beschermd, dus iedereen heeft er een mening of gevoel bij. Maar als je analytisch gaat kijken, dan ontdek je dat de cultuurhistorische waarde van de fabriek veel groter is dan de architectonische waarde. Vervolgens moet je draagvlak vinden voor die visie en de gevolgen daarvan.”

Daarna is het zoeken naar wat je wel of niet kunt gebruiken én zoeken naar de financiële mogelijkheden. “We besloten om de Galerij, Loods 14 en het Kopgebouw te restaureren”, zegt Harold Janssen, “maar we werden gedwongen om de grote Drooghal te slopen omdat het functioneel een onbruikbare drooginstallatie betrof en het feitelijk geen gebouw was.” Het heeft de architecten ongeveer drie jaar gekost om die keuzes gesteund te zien, maar toen het eenmaal zo ver was konden ze verder met het uittekenen van de invulling van de gebouwen. In 2020 kwamen de eerste omgevingsvergunningen binnen en traden de bestemmingsplannen in werking.

Kwalitatieve renovatie

De directeurswoning, opzichterswoning, de voormalige kantoren en de molenaarswoning werden als eerste gerenoveerd. “Dat stuurde alvast een signaal naar buiten dat we het goed en kwalitatief willen doen”, zegt Chanou de Boer. “Momenteel worden de drie rijksmonumenten gerestaureerd en opnieuw ingevuld: Loods 14, de galerij en het kopgebouw. Er komt een markthal op het plein, maar ook ruimte voor 330 parkeerplaatsen. En waar vroeger de menghal stond, plaatsen we opnieuw een gebouw voor meerdere bestemmingen, waaronder woonruimte.” Voor extra sfeer en de herstelling van groen en geschiedenis wordt de Molenbeek, die door het Echtse centrum loopt, opnieuw opengemaakt en gevuld met water. “Dat brengt een stukje groene long en verblijfsruimte terug naar het centrum”, vult Geert Frische aan. “Daar is dit project de katalysator van.”

Het oude behouden

De kunst met dit soort projecten is om de geschiedenis in ere te houden, zonder afbreuk te doen aan de functionaliteit van het nieuwe ontwerp. “Van het oude dakpannencomplex komen een aantal elementen mooi terug in het nieuwe ontwerp”, zegt René Vergoossen. “De wanden hebben we gefixeerd, maar we laten ze ruw.” Omdat haar familiebedrijf zich actief inzet voor behoud van historische aspecten, spoorde Chanou De Boer een drietal oude kleikarren op. Er werd ook een tandwiel en oude productiebonnen uit de jaren ’50 gevonden. “Dat zijn leuke historische objecten om te laten zien en daar willen we best wel wat aandacht op richten”, zegt Chanou de Boer. “Er zitten ook 240 gietijzeren vensters in de te restaureren gebouwen. De vraag was eerst of we die wel konden behouden omdat ze in zo’n slechte staat waren, maar nieuwe ramen zou een heel andere uitstraling geven. Daarom hebben we koste wat kost de oude ramen willen behouden en dat is gelukt.”

2.800 bezoekers

Hoewel het project gedeeltelijk in afwachting is van een conclusie van de Raad van State, gaat de inplanning van de nieuwe foodmarket onverminderd door. Er zijn namelijk al onherroepelijke vergunningen verstrekt die zowel de afbouw als het gebruik van de projectpanden waarborgen. Er komt inderdaad een grote hal vol foodbeleving, maar er is ook een contract getekend met een ambitieuze chef-kok en sommelier die een exclusief restaurant gaan beginnen op de bovenverdieping van Loods 14. Voor de brouwerij wordt de installatie binnenkort geplaatst. Chanou de Boer: “Er zijn redelijk wat partijen, zoals het restaurant, die hier gewoon per sé willen zitten vanwege de beleving, de historische meerwaarde en de gunstige locatie. Goede ontsluiting, goede parkeervoorzieningen, een halve minuut rijden naar de oprit van de A2 en een directe toegang tot België en Duitsland. Bovendien verwacht Jumbo zo’n 2.800 bezoekers per dag, dus daar kunnen alle andere ondernemers van meeprofiteren. Een betere plek voor je zaak kun je je niet wensen.”

Unieke ervaring

De Pannenfabriek met nieuwe bestemming Foodmarket zal naar verwachting worden opgeleverd in 2024. “Je ziet dat de plannen nu sterk gaan leven bij de plaatselijke inwoners”, sluit Geert Frische af. “We kijken allemaal uit naar het resultaat. Kwaliteit, geschiedenis en een unieke ervaring komen hier straks samen zoals Limburg dat nog niet eerder heeft gezien. Daar mogen we trots op zijn.”